وَ قَالَ ع إِذَا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّکَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُکْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَیْهِ
عفو
معناشناسی عفو در روایات
معنا: گذشت و چشم پوشی
گذشت از نفس و چشم پوشی از هواهای نفسانی:
مَنْ عَرَفَ اللَّهَ وَ عَظَّمَهُ مَنَعَ فَاهُ مِنَ الْکَلَامِ وَ بَطْنَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ عَفَا نَفْسَهُ بِالصِّیَامِ وَ الْقِیَام1
گذشت و چشم پوشی از حق خود:
أَحْسَنُ مِنِ اسْتِیفَاءِ حَقِّکَ الْعَفْوُ عَنْهُ.2
گذشت و چشم پوشی از گناه و بدی دیگری:
مَنْ لَا یَعْفُو عَنْ بَشَرٍ مِثْلِهِ کَیْفَ یَرْجُو عَفْوَ مَلِکٍ جَبَّار3
روایات دیگر:
وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص عَفَا عَنِ الْخَدَمِ وَ الدُّورِ وَ الْکِسْوَةِ وَ الْأَثَاثِ مَا لَمْ یُرَدْ بِهِ التِّجَارَةُ.4
وَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ عَفَا عَنْ صَدَقَةِ الْخَیْلِ وَ الْبِغَالِ وَ الْحَمِیرِ وَ الرَّقِیقِ.5
الْمُؤْمِنُ یَعَافُ اللَّهْوَ وَ یَأْلَفُ الْجِد6
وَ اغْتَنِمْ عَفْوَ الزَّمَان7
معانی مشابه و مرتبط با عفو
عافیت: گذشت و چشم پوشی حق از رسیدن بلا به عبد
عفو الهی از عذاب و مجازات است و عافیت از بلا و شرور و سوء
فَامْنُنْ عَلَیَّ قَبْلَ الْبَلَاءِ بِالْعَافِیَة8
عَافِیَةَ الْآجِلِ عَلَى الْمِحْنَةِ الْعَاجِل9
فان رحمتک سبقت غضبک و عافیتک سبقت بلاؤک10
مَا مِنْ عَبْدٍ یَرَى مُبْتَلًى فَیَقُولُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَدَلَ عَنِّی مَا ابْتَلَاکَ بِهِ وَ فَضَّلَنِی عَلَیْکَ بِالْعَافِیَةِ اللَّهُمَّ عَافِنِی مِمَّا ابْتَلَیْتَهُ بِهِ إِلَّا لَمْ یُبْتَلَ بِذَلِکَ الْبَلَاءِ.11
نَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ شَرٍّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة12
معافات: گذشت و چشم پوشی و دفع خداوند از رسیدن هر گونه مکروه به انسان یا اعم از عذاب و بلا و شر و یا مکروهی غیر از عذاب و بلا
نَسْأَلُهُ الْمُعَافَاةَ فِی الْأَدْیَانِ کَمَا نَسْأَلُهُ الْمُعَافَاةَ فِی الْأَبْدَان13
وَ أَنْ تُعَافِیَنِی فِیهِ مُعَافَاةً لَا تَبْتَلِینِی بَعْدَهَا14
وَ ارْزُقْنِی یَا سَیِّدِی وُدَّکَ وَ مَحَبَّتَکَ وَ مَوَدَّتَکَ وَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْمُعَافَاةَ عِنْدَ الْحِسَاب15: گذشت خدا از انسان یا گذشت دو طرفه انسان ها از یکدیگر؟
هَذَا مَکَانُ الْعَائِذِ بِمُعَافَاتِکَ مِنْ غَضَبِک16
... وَ الْعَفْوُ وَ الْعَافِیَةُ وَ الْمُعَافَاةُ وَ ....... مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَى مَنْ أَحَبَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِب ...17
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ وَ دَوَامَ الْعَافِیَةِ وَ شُکْرَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَسْأَلُ اللَّهَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ وَ الْمُعَافَاةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مِنْ کُلِّ سُوءٍ18
وَ ابْسُطْ عَلَیَّ کَنَفاً مِنْ رَحْمَتِکَ وَ لُطْفاً مِنْ عَفْوِکَ وَ سَعَةً مِنْ رِزْقِکَ وَ تَمَاماً مِنْ نِعْمَتِکَ وَ جِمَاعاً مِنْ مُعَافَاتِک19
صفح: نهایت عفو و چشم پوشی و اعراض و انصراف کلی ظاهری و قلبی و ترک هرگونه سرزنش
وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا20
نظر علماء: فالعفو فی المرتبة الاولى و هو ترک العقوبة. و الصَّفْحُ فی المرتبة الثانیة و هو الانصراف القلبی عن نقطة الخلاف الى جانب. و المغفرة فی المرتبة الثالثة و هو محو الذنب و ستره.
الراغب: و عفوت عنه قصدت إزالة ذنبه صارفا عنه، و قال: الصفح ترک التثریب (سرزنش و نکوهش) و هو أبلغ من العفو
غفران: امداد خطاکار برای جبران گناه و ستر آن و جلوگیری از ترتب آثار و نتایج آن
الراغب: و الغفران و المغفرة من الله هو أن یصون العبد من أن یمسه العذاب
نَرْوِی أَنَّ لِکُلِّ صَلَاةٍ ثَلَاثَةُ أَوْقَاتٍ أَوَّلٌ وَ أَوْسَطُ وَ آخِرٌ فَأَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ أَوْسَطُهُ عَفْوُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ غُفْرَانُ اللَّه21: برای گناه بزرگتر چشم پوشی کافی نیست بلکه باید آن را پوشاند
عفو الهی
مفهوم مقابل و ضد: عذاب و عقاب
اللَّهُمَّ إِنْ تَشَأْ تَعْفُ عَنَّا فَبِفَضْلِکَ، وَ إِنْ تَشَأْ تُعَذِّبْنَا فَبِعَدْلِک22
أَنْتَ الَّذِی عَفْوُهُ أَعْلَى مِنْ عِقَابِه23
عَفْوَکَ عَنِّی أَحَبُّ إِلَیْکَ مِنْ عُقُوبَتِی24
عفو یکی از نعمات الهی
یَا مَنْ عَفْوُهُ أَکْثرُ مِنْ نَقِمَتِه25: زیرا در مقابل نقمت آمده
ریشه و علت عفو الهی
فضل الهی
اللَّهُمَّ إِنْ تَشَأْ تَعْفُ عَنَّا فَبِفَضْلِکَ، وَ إِنْ تَشَأْ تُعَذِّبْنَا فَبِعَدْلِک26
محبت الهی
عَفْوَکَ عَنِّی أَحَبُّ إِلَیْکَ مِنْ عُقُوبَتِی27
رضایت الهی
جود و کرم الهی
فَإِنْ عَفَا فَبِکَرَمِهِ وَ جُودِهِ وَ إِنْ عَاقَبَ فَبِذَنْبِ الْعَبْدِ وَ جَرِیرَتِه30
حلم الهی
وَ عَظُمَ حِلْمُکَ فَعَفَوْتَ فَلَکَ الْحَمْد31
محبت بنده به امیر المؤمنین
... وَ الْعَفْوُ وَ الْعَافِیَةُ وَ الْمُعَافَاةُ وَ ....... مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَى مَنْ أَحَبَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِب ...32
توبه بندگان
أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَى عَفْوِکَ، وَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَة33
آثار عفو الهی
بازگشت بنده به حالت قبل گناه
عُدْ (بازگشت به حالت اول) عَلَى سَیِّئَاتِی بِعَفْوِک34
آرامش و احساس امنیت عبد
وَ قَدْ أَوْجَلَتْنِی خَطَایَایَ فَلْیُؤْمِنِّی عَفْوُک35
احساس خنکی بندگان (از حرارت آتش گناه و عذاب)
أَوْجِدْنِی بَرْدَ عَفْوِک36
عفو انسان
وَ تَفْسِیرُ الْعَفْوِ37
أَلَّا تُلْزِمَ صَاحِبَکَ فِیمَا أَجْرَمَ ظَاهِراً (لا تلزم: بر گردنش نیانداختن. به رویش نیاوردن)
وَ تَنْسَى مِنَ الْأَصْلِ مَا أُصِیبَ مِنْهُ بَاطِناً
تقابل باطنی با حقد
به معنای صفح شباهت داردوَ تَزِیدَ عَلَى الِاخْتِیَارَاتِ إِحْسَانا (لطف و احسان کردن به او بیشتر از قبل)
عفو ممدوح
جایگاه و ظرف عفو ممدوح: هنگام قدرت بر مجرم عامد عاقل به جای انتقام و کینه توزی و مجازات او
حَقِیقَةُ الْحِلْمِ أَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ أَسَاءَ إِلَیْکَ وَ خَالَفَکَ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَى الِانْتِقَامِ مِنْهُ38
مؤمن: عَفْوُهُ یَعْلُو حِقْدَهُ39
وَ خَرَجَ ص یَوْماً وَ قَوْمٌ یَدْحُونَ حَجَراً فَقَالَ أَشَدُّکُمْ مَنْ مَلَکَ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ وَ أَحْمَلُکُمْ مَنْ عَفَا بَعْدَ الْمَقْدُرَةِ.40
وَ أَحْسِنْ لِلْمَمَالِیکِ الْأَدَبَ وَ أَقْلِلِ الْغَضَبَ وَ لَا تُکْثِرِ الْعَتْبَ فِی غَیْرِ ذَنْبٍ فَإِذَا اسْتَحَقَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ ذَنْباً فَأَحْسِنِ الْعَذْلَ فَإِنَّ الْعَذْلَ مَعَ الْعَفْوِ أَشَدُّ مِنَ الضَّرْبِ لِمَنْ کَانَ لَهُ عَقْلٌ وَ لَا تُمْسِکْ مَنْ لَا عَقْلَ لَهُ وَ خَفِ الْقِصَاص41
وَ أَمَّا حَقُّ مَنْ سَاءَکَ الْقَضَاءُ عَلَى یَدَیْهِ بِقَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ فَإِنْ کَانَ تَعَمَّدَهَا کَانَ الْعَفْوُ أَوْلَى بِکَ لِمَا فِیهِ لَهُ مِنَ الْقَمْعِ وَ حُسْنِ الْأَدَبِ مَعَ کَثِیرِ أَمْثَالِهِ مِنَ الْخَلْقِ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِکَ ما عَلَیْهِمْ مِنْ سَبِیلٍ إِلَى قَوْلِهِ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَیْرٌ لِلصَّابِرِینَ. هَذَا فِی الْعَمْدِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عَمْداً لَمْ تَظْلِمْهُ بِتَعَمُّدِ الِانْتِصَارِ مِنْهُ فَتَکُونَ قَدْ کَافَأْتَهُ فِی تَعَمُّدٍ عَلَى خَطَإٍ وَ رَفَقْتَ بِهِ وَ رَدَدْتَهُ بِأَلْطَفِ مَا تَقْدِرُ عَلَیْه42
اهمیت (مدح)
یکی از اصول معامله با خلق
أُصُولُ مُعَامَلَةِ الْخَلْقِ سَبْعَةٌ الْحِلْمُ وَ الْعَفْوُ وَ التَّوَاضُعُ وَ السَّخَاءُ وَ الشَّفَقَةُ وَ النُّصْحُ وَ الْعَدْلُ وَ الْإِنْصَاف43
یکی از سه اخلاق برتر دنیا و آخرت
خَیْرِ أَخْلَاقِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ: ... وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ.44
یکی از ویژگی های خیر العباد
خِیَارِ الْعِبَادِ فَقَالَ الَّذِینَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا وَ إِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا وَ إِذَا أُعْطُوا شَکَرُوا وَ إِذَا ابْتُلُوا صَبَرُوا وَ إِذَا غَضِبُوا عَفَوْا.45
تخلق به اخلاق الله
الْعَفْوَ وَ الْغُفْرَانَ صِفَتَانِ مِنْ صِفَاتِ اللَّهِ تَعَالَى أَوْدَعَهُمَا فِی أَسْرَارِ أَصْفِیَائِهِ لِیَتَخَلَّقُوا مَعَ الْخَلْقِ بِأَخْلَاقِ خَالِقِهِمْ وَ جَاعِلِهِم46
یک از صفات برای کامل شدن ایمان
+ثَلَاثٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ اسْتَکْمَلَ الْإِیمَانَ مَنْ إِذَا غَضِبَ لَمْ یُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنَ الْحَقِّ وَ إِذَا رَضِیَ لَمْ یُخْرِجْهُ رِضَاهُ إِلَى الْبَاطِلِ وَ مَنْ إِذَا قَدَرَ عَفَا47
برترین انتقام
الْعَفْوُ أَحْسَنُ الِانْتِصَار (انتقام)48
زیرا که خجالت و انفعال که گنهکار در آن وقت کشد اگر او را اندک غیرتى باشد بس باشد از براى آزار او و با وجود آن سبب اجر و ثواب و مدح و ذکر خیر این کس مىگردد
زیبایی سیاست
جَمَالُ السِّیَاسَةِ الْعَدْلُ فِی الْإِمْرَةِ وَ الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَة49
زینت قدرت
+الْعَفْوُ زَیْنُ الْقُدْرَة50
مفهوم مقابل عفو
حقد
فَکَانَ مِمَّا أَعْطَى اللَّهُ الْعَقْلَ مِنَ الْخَمْسَةِ وَ السَّبْعِینَ الْجُنْد ... َ الْعَفْوُ وَ ضِدَّهُ الْحِقْد51
مؤمن: عَفْوُهُ یَعْلُو حِقْدَهُ52
قمع
کَانَ الْعَفْوُ أَوْلَى بِکَ لِمَا فِیهِ لَهُ مِنَ الْقَمْع53
ریشه های عفو
ایمان به خدا
مؤمن: عَفْوُهُ یَعْلُو حِقْدَهُ54
معرفت خدا
أَعْرَفُ النَّاسِ بِاللَّهِ أَعْذَرُهُمْ لِلنَّاس55
عقل
فَکَانَ مِمَّا أَعْطَى اللَّهُ الْعَقْلَ مِنَ الْخَمْسَةِ وَ السَّبْعِینَ الْجُنْد ... َ الْعَفْوُ وَ ضِدَّهُ الْحِقْد56
حلم و بردباری و طمأنینه و آرامش و تأنی
وَ عَظُمَ حِلْمُکَ فَعَفَوْتَ فَلَکَ الْحَمْد57
حکمت
الْحُکَمَاءُ أَشْرَفُ النَّاسِ أَنْفُساً وَ أَکْثَرُهُمْ صَبْراً وَ أَسْرَعُهُمْ عَفْواً وَ أَوْسَعُهُمْ أَخْلَاقاً58
مروت و جوانمردی
الْمُرُوءَةُ الْعَدْلُ فِی الْإِمْرَةِ وَ الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ وَ الْمُوَاسَاةُ فِی الْعِشْرَةِ [الْعُسْرَةِ] 59
آثار عفو
غفران الهی
قال اللَّه تعالى: وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (نور- 22).
پاداش الهی
وَ جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّه (شوری- ۴۰)
امید عفو الهی
مَنْ لَا یَعْفُو عَنْ بَشَرٍ مِثْلِهِ کَیْفَ یَرْجُو عَفْوَ مَلِکٍ جَبَّار60
نزدیکی مردم به انسان و محوریت او در اجتماع
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ (آل عمران- ۱۵۹)
عزت
عَلَیْکُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا یَزِیدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا یُعِزَّکُمُ اللَّهُ.61
یاری از طرف دیگران
اعْفُ تُنْصَر،62
گذشت متقابل از طرف دیگران
أَقِلْ تُقَل63
مجد و بزرگی
الْعَفْوُ یُوجِبُ الْمَجْد64
نزول رحمت
بِالْعَفْوِ تُسْتَنْزَلُ [تَنْزِلُ] الرَّحْمَة65
سپر در برابر عذاب الهی
الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ جُنَّةٌ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ سُبْحَانَه66
موارد عفو مذموم
هنگام عجز
إِذَا کَانَ الْحِلْمُ مَفْسَدَةً کَانَ الْعَفْوُ مُعْجِزَة (مثل این که هر چند آدمى با کسى حلم و بردبارى کند او ترک درشتى و بىادبى نکند بلکه زیاد کند پس در آن حال حلم و در گذشتن از گناه او خوب نیست بلکه دلیل عجز و ناتوانى این کس است)67
آسیب به دین یا موجب سستی در استیلای اسلام
جَازِ بِالْحَسَنَةِ وَ تَجَاوَزْ عَنِ السَّیِّئَةِ مَا لَمْ یَکُنْ ثَلْماً فِی الدِّینِ أَوْ وَهْناً فِی سُلْطَانِ الْإِسْلَام68
بی عقل را باید قصاص کرد نه عفو و عتاب اما با تخفیف
وَ أَحْسِنْ لِلْمَمَالِیکِ الْأَدَبَ وَ أَقْلِلِ الْغَضَبَ وَ لَا تُکْثِرِ الْعَتْبَ فِی غَیْرِ ذَنْبٍ فَإِذَا اسْتَحَقَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ ذَنْباً فَأَحْسِنِ الْعَذْلَ فَإِنَّ الْعَذْلَ مَعَ الْعَفْوِ أَشَدُّ مِنَ الضَّرْبِ لِمَنْ کَانَ لَهُ عَقْلٌ وَ لَا تُمْسِکْ مَنْ لَا عَقْلَ لَهُ وَ خَفِ الْقِصَاص69
معصیت خدا از سوی زیردست
اضْرِبْ خَادِمَکَ إِذَا عَصَى اللَّهَ وَ اعْفُ عَنْهُ إِذَا عَصَاک70
عفو لئیم
العفو یفسد من اللئیم بقدر إصلاحه من الکریم71
شکر
تعریف حکمی: مدح: جایگاه و اهمیت
خورنده شاکر برتر از روزه دار ساکت
الطَّاعِمُ الشَّاکِرُ أَفْضَلُ مِنَ الصَّائِمِ الصَّامِت72
تمام و کامل شدن انسانیت انسان به عنوان مهم ترین نعمت
عَقْلُ الْمَرْءِ نِظَامُهُ وَ أَدَبُهُ قَوَامُهُ وَ صِدْقُهُ إِمَامُهُ وَ شُکْرُهُ تَمَامُه73
برابری شکر در نعمت با صبر در بلایا
مَنْ أُنْعِمَ عَلَیْهِ فَشَکَرَ کَمَنِ ابْتُلِیَ فَصَبَر74
زینت رفاه و در نعمت بودن
الشُّکْرُ زِینَةُ الرَّخَاءِ75
عدم شکر باعث سقوط از جایگاه انسانیت به حیوانیت است
مَنْ لَمْ یَشْکُرِ الْإِنْعَامَ فَلْیُعَدَّ مِنَ الْأَنْعَام76
روش ها و اقسام شکر کردن
ستایش احسان کننده و ذکر خوبی های او
شَکَرَ الْإِحْسَانَ مَنْ أَثْنَى عَلَى مُسْدِیهِ وَ ذَکَرَ بِالْجَمِیلِ مُولِیَه77
مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلى عَبْدٍ بِنِعْمَةٍ- صَغُرَتْ أَوْ کَبُرَتْ- فَقَالَ:" الْحَمْدُ لِلَّهِ" إِلَّا أَدّى شُکْرَهَا78
دوری از گناهان
الشُّکْرُ لِلنِّعَمِ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ79
معرفت قلبی به نعمت
مَنْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِنِعْمَةٍ، فَعَرَفَهَا بِقَلْبِهِ، فَقَدْ أَدّى شُکْرَهَا80
ابراز و بیان نعمات الهی به دیگران و به گوش آنان رساندن
رساندن خود نعمات و انتقال آن ها از خود به دیگران
أَحْسَنُ شُکْرِ النِّعَمِ الْإِنْعَامُ بِهَا83
نگاه به فرو دست از جهت نعمت
أَکْثِرِ النَّظَرَ إِلَى مَنْ فُضِّلْتَ عَلَیْهِ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ أَبْوَابِ الشُّکْر84
نماز شکر
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ، قَالَ: قَالَ «6» فِی صَلَاةِ الشُّکْرِ: «إِذَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْکَ بِنِعْمَةٍ، فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ: تَقْرَأُ فِی الْأُولى بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، وَ تَقْرَأُ فِی الثَّانِیَةِ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ «قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ» وَ تَقُولُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولى فِی رُکُوعِکَ وَ سُجُودِکَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ «7» شُکْراً شُکْراً وَ حَمْداً، وَ تَقُولُ «8» فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ فِی رُکُوعِکَ وَ سُجُودِکَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی «1» اسْتَجَابَ دُعَائِی، وَ أَعْطَانِی مَسْأَلَتِی»85
سجده شکر
رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ الثَّالِثَ ع سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ فَافْتَرَشَ ذِرَاعَیْهِ فَأَلْصَقَ جُؤْجُؤَهُ وَ بَطْنَهُ بِالْأَرْضِ فَسَأَلْتُهُ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ کَذَا نُحِبُّ.86
کَتَبْتُ إِلَى أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع فِی سَجْدَةِ الشُّکْرِ فَکَتَبَ إِلَیَّ مِائَةَ مَرَّةٍ شُکْراً شُکْراً وَ إِنْ شِئْتَ عَفْواً عَفْواً.87
مَنْ سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ وَ هُوَ مُتَوَضِّئٌ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ صَلَوَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ خَطَایَا عِظَامٍ.88
شکر اقسام منعمین
ستایش و ثنا و حمد دائم خداوند
شُکْرُ إِلَهِکَ بِطُولِ الثَّنَاء89
شکر والدین
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ بِثَلَاثَةٍ مَقْرُونٍ بِهَا ثَلَاثَةٌ أُخْرَى أَمَرَ بِالصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ فَمَنْ صَلَّى وَ لَمْ یُزَکِّ لَمْ یَقْبَلْ مِنْهُ صَلَاتَهُ وَ أَمَرَ بِالشُّکْرِ لَهُ وَ لِلْوَالِدَیْنِ فَمَنْ لَمْ یَشْکُرْ وَالِدَیْهِ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ وَ أَمَرَ بِاتِّقَاءِ اللَّهِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ یَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ یَتَّقِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل90
جاری کردن بخشش و شکر نیکی از سوی فرو دست
شُکْرُ مَنْ دُونَکَ بسیب [بِسَبَبِ] الْعَطَاء91
صداقت در دوستی و پذیرش ولایت و شکر بالا دست
شُکْرُ مَنْ فَوْقَکَ بِصِدْقِ الْوَلَاء92
شکر انواع نعمت
شکر نعمت علم: عمل به آن تعلم مستحق آن
شُکْرُ الْعَالِمِ عَلَى عِلْمِهِ عَمَلُهُ بِهِ وَ بَذْلُهُ لِمُسْتَحِقِّه93
عفو شکر نعمت قدرت
وَ قَالَ ع إِذَا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّکَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُکْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَیْهِ94
مراتب شکر
ادنی الشکر95
همه نعمات را از خدا دانستن و از او دیدن
رُؤْیَةُ النِّعْمَةِ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ یَتَعَلَّقُ الْقَلْبُ بِهَا دُونَ اللَّهِ
رضایت از نعمات الهی
وَ الرِّضَا بِمَا أَعْطَى
فرمانبرداری و اطاعت به دلیل انعام مولا
وَ أَنْ لَا تَعْصِیَهُ بِنِعْمَتِهِ وَ تُخَالِفَهُ بِشَیْءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ بِسَبَبِ نِعْمَتِه
تمام الشکر
حمد و ثنا و ستایش الهی
وَ تَمَامُ الشُّکْرِ قَوْلُ الْعَبْدِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِین96
اعتراف به عجز از شکر
الِاعْتِرَافُ بِلِسَانِ السِّرِّ خَالِصاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْعَجْزِ عَنْ بُلُوغِ أَدْنَى شُکْرِهِ لِأَنَّ التَّوْفِیقَ فِی الشُّکْرِ نِعْمَةٌ حَادِثَةٌ یَجِبُ الشُّکْرُ عَلَیْهَا وَ هِیَ أَعْظَمُ قَدْراً وَ أَعَزُّ وُجُوداً مِنَ النِّعْمَةِ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا وُفِّقَ لَهُ فَیَلْزَمُکَ عَلَى کُلِّ شُکْرٍ شُکْرٌ أَعْظَمُ مِنْهُ إِلَى مَا لَا نِهَایَةَ لَهُ97
مفاهیم ضد و مقابل
کفران نعمات
ذم کفران
ناکسی و پستی
إِنَّ کُفْرَ النِّعْمَةِ لُؤْم98
آفت نعمت ها
آفَةُ النِّعَمِ الْکُفْرَان99
بدترین مردم
شَرُّ النَّاسِ مَنْ لَا یَشْکُرُ النِّعْمَةَ وَ لَا یَرْعَى الْحُرْمَة100
مصادیق کفران
احسان را با بدی پاسخ دادن
الْجَزَاءُ عَلَى الْإِحْسَانِ بِالْإِسَاءَةِ کُفْرَان101
کمک گرفتن از نعمات برای گناه
مَنِ اسْتَعَانَ بِالنِّعْمَةِ عَلَى الْمَعْصِیَةِ فَهُوَ الْکَفُور102
آثار کفران
گناهی با سریع ترین عقوبت
أَسْرَعُ الذُّنُوبِ عُقُوبَةً کُفْرَانُ النِّعْمَة103
نِعْمَةٌ لَا تُشْکَرُ کَسَیِّئَةٍ لَا تُغْفَر104
موجب زوال نعمت
کفران النّعمة مزیلها105 / سَبَبُ زَوَالِ النِّعَمِ الْکُفْرَان106
إِذَا وَصَلَتْ إِلَیْکُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّکْر107
شادی افراطی و سرمستی از نعمت
اشْتَغِلْ بِشُکْرِ النِّعْمَةِ عَنِ التَّطَرُّبِ بِهَا108
ریشه های شکر
ایمان
زهد
إِنَّ الزَّهَادَةَ قَصْرُ الْأَمَلِ وَ الشُّکْرُ عَلَى النِّعَمِ وَ الْوَرَعُ عَنِ الْمَحَارِم111
کرم
الْکَرِیمُ یَشْکُرُ الْقَلِیلَ وَ اللَّئِیمُ یُکَفِّرُ الْجَزِیل112
آثار شکر
حفظ نعمت و جلوگیری از سلب نعمت
قَیِّدُوا قَوَادِمَ النِّعَمِ بِالشُّکْرِ فَمَا کُلُّ شَارِدٍ بِمَرْدُود
یعنى نعمتها که بیاید آن ها را در بند کشید و نگاهدارید بشکر کردن که سبب بقاى آنهاست که اگر شکر نکنید بگریزد از شما و بسا باشد که دیگر بر نگردد، زیرا که چنین نیست که هر گریخته بر گردد113
دوام نعمت
بالشّکر تدوم النّعمة.
ازدیاد نعمت
لئن شکرتم لازیدنکم (ابراهیم - ۷)
فَلَنْ یَنْقَطِعَ الْمَزِیدُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ حَتَّى یَنْقَطِعَ الشُّکْرُ مِنَ الشَّاکِر114
اصلاح نعمت مؤمن
الْمُؤْمِنُ بَیْنَ نِعْمَةٍ وَ خَطِیئَةٍ لَا یُصْلِحُهُمَا إِلَّا الشُّکْرُ وَ الِاسْتِغْفَار115
عصمت و نگهداری از نقمت و عذاب
شُکْرُ النِّعَمِ عِصْمَةٌ مِنَ النِّقَم116
قدرت
قدرتمند حقیقی و ملاک قدرت و عجز
کُلُّ قَوِیٍّ غَیْرُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ ضَعِیفٌ117
کُلُّ قَادِرٍ غَیْرُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ مَقْدُور118
السَّبَبُ الَّذِی أَدْرَکَ بِهِ الْعَاجِزُ بُغْیَتَهُ هُوَ الَّذِی أَعْجَزَ الْقَادِرَ عَنْ طَلِبَتِه119
وَ أَنَّهُ قَادِرٌ عَلَى مَا یَشَاء120
مَا أَعْظَمَ اللَّهُمَّ مَا نَرَى مِنْ خَلْقِکَ وَ مَا أَصْغَرَ عَظِیمَهُ [عَظَمَتَهُ] فِی جَنْبِ مَا غَابَ عَنَّا مِنْ قُدْرَتِک121
عینیت ذات حق با صفت قدرت
لَا یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ بِالْقُدْرَةِ لِأَنَّکَ إِذَا قُلْتَ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ بِالْقُدْرَةِ فَکَأَنَّکَ قَدْ جَعَلْتَ الْقُدْرَةَ شَیْئاً غَیْرَهُ وَ جَعَلْتَهَا آلَةً لَهُ بِهَا خَلَقَ الْأَشْیَاءَ وَ هَذَا شِرْک122
بَلْ هُوَ سُبْحَانَهُ قَادِرٌ لِذَاتِهِ لَا بِالْقُدْرَة123
برترین قدرت
قُدْرَتُکَ عَلَى نَفْسِکَ أَفْضَلُ الْقُدْرَةِ وَ إِمْرَتُکَ عَلَیْهَا خَیْرُ الْإِمْرَة124
مفهوم مقابل و ضد: عجز
عاجزترین مردم
فاقد و ضایع کننده دوست و دوستی
وَ قَالَ ع أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُم125
ترک کننده دعا
إِنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاء126
عدم اصلاح خود با وجود قدرت بر آن
أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنْ إِصْلَاحِ نَفْسِه127
أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ قَدَرَ عَلَى أَنْ یُزِیلَ النَّقْصَ عَنْ نَفْسِهِ وَ لَمْ یَفْعَل128
ذم عجز
بدترین مرکب
الْعَجْزُ شَرُّ مَطِیَّة129
آثار عجز
تباهی و هلاکت
طمع دشمن
الْعَجْزُ یُطْمِعُ الْأَعْدَاء133
نرسیدن به خواسته ها
ثَمَرَةُ الْعَجْزِ فَوْتُ الطَّلَب134
آثار قدرت
کاهش خواسته ها
إِذَا کَثُرَتِ الْقُدْرَةُ قَلَّتِ الشَّهْوَة135
ظهور خوبی ها و بدی های انسان
الْقُدْرَةُ تُظْهِرُ مَحْمُودَ الْخِصَالِ وَ مَذْمُومَهَا136
مشتبه شدن دوست و دشمن
عِنْدَ زَوَالِ الْقُدْرَةِ یَتَبَیَّنُ الصَّدِیقُ مِنَ الْعَدُو137
آفات قدرت
منع نیکی
آفَةُ الْقُدْرَةِ مَنْعُ الْإِحْسَان138
مستی و دید استقلالی
یَنْبَغِی لِلْعَاقِلِ أَنْ یَحْتَرِسَ مِنْ سُکْرِ الْمَالِ وَ سُکْرِ الْقُدْرَةِ وَ سُکْرِ الْعِلْمِ وَ سُکْرِ الْمَدْحِ وَ سُکْرِ الشَّبَابِ فَإِنَّ لِکُلِّ ذَلِکَ رِیَاحاً خَبِیثَةً تَسْلُبُ الْعَقْلَ وَ تَسْتَخِفُّ الْوَقَار139
گردن کشی عامل سلب قدرت
مَنِ اسْتَطَالَ عَلَى النَّاسِ بِقُدْرَتِهِ سُلِبَ الْقُدْرَة140
تجاوز
نکوهیده ترین تجاوز
أَلْأَمُ الْبَغْیِ عِنْدَ الْقُدْرَة141
سلب قدرت
الْقُدْرَةُ یُزِیلُهَا الْعُدْوَان142
برخوردها هنگام قدرت
برخورد مطلوب
عفو و حلم هنگام قدرت و صبر هنگام عجز
أَعْدَلُ النَّاسِ مَنْ أَنْصَفَ عَنْ قُوَّةٍ وَ أَعْظَمُهُمْ حِلْماً مَنْ حَلُمَ عَنْ قُدْرَة143
مَتَى أَشْفِی غَیْظِی إِذَا غَضِبْتُ أَ حِینَ أَعْجِزُ فَیُقَالَ لِی لَوْ صَبَرْتَ أَمْ حِینَ أَقْدِرُ فَیُقَالَ لِی لَوْ عَفَوْت144
عفو برترین برخورد قادر
مِنْ أَحْسَنِ أَفْعَالِ الْقَادِرِ أَنْ یَغْضَبَ فَیَحْلُم145
عفو کمال سروری
تَجَاوَزْ مَعَ الْقُدْرَةِ وَ أَحْسِنْ مَعَ الدَّوْلَةِ تَکْمُلْ لَکَ السِّیَادَة146
انعام و بخشش زیبا ترین کار قادر و موجب کمال و حفظ قدرت
أَجْمَلُ أَفْعَالِ ذَوِی الْقُدْرَةِ الْإِنْعَام147
حُسْنُ السِّیرَةِ جَمَالُ الْقُدْرَةِ وَ حِصْنُ الْإِمْرَة148
تَجَاوَزْ مَعَ الْقُدْرَةِ وَ أَحْسِنْ مَعَ الدَّوْلَةِ تَکْمُلْ لَکَ السِّیَادَة149
أَحَقُّ النَّاسِ بِالْإِحْسَانِ مَنْ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ بَسَطَ بِالْقُدْرَةِ یَدَیْه150
عدالت و انصاف
أَعْدَلُ النَّاسِ مَنْ أَنْصَفَ عَنْ قُوَّةٍ وَ أَعْظَمُهُمْ حِلْماً مَنْ حَلُمَ عَنْ قُدْرَة151
انصاف عامل دوام قدرت
اعْدِلْ تَدُمْ لَکَ الْقُدْرَة152
مَنْ لَمْ یُنْصِفِ الْمَظْلُومَ مِنَ الظَّالِمِ سَلَبَهُ اللَّهُ قُدْرَتَه153
انصاف زکات قدرت
زَکَاةُ الْقُدْرَةِ الْإِنْصَاف154
شهرت یافتن به نیکی، عامل حفظ قدرت
حُسْنُ الشُّهْرَةِ حِصْنُ الْقُدْرَة155
یاد کردن قدرت الهی
إِذَا حَدَتْکَ الْقُدْرَةُ عَلَى ظُلْمِ النَّاسِ فَاذْکُرْ قُدْرَةَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ عَلَى عُقُوبَتِکَ وَ ذَهَابَ مَا آتَیْتَ إِلَیْهِمْ عَنْهُمْ وَ بَقَاءَهُ عَلَیْک156
برخورد نامطلوب
دشمنی با قادر بزرگترین جهل
أَعْظَمُ الْجَهْلِ مُعَادَاةُ الْقَادِر157
کوتاهی و تقصیر مایه مصیبت و اندوه و حزن و حسرت قادر
التَّفْرِیطُ مُصِیبَةُ الْقَادِر158
بی وفایی و فریب نسبت به قادر
قبیح ترین فریب: الْغَدْرُ بِکُلِّ أَحَدٍ قَبِیحٌ وَ هُوَ بِذِی الْقُدْرَةِ وَ السُّلْطَانِ أَقْبَح159
ظلم قادر و صدور احکام ظالمانه
آفت عدل: آفَةُ الْعَدْلِ الظَّالِمُ الْقَادِر160
عامل سلب قدرت: مَنْ جَارَتْ أَقْضِیَتُهُ [قَضِیَّتُهُ] زَالَتْ قُدْرَتُه161
استفاده در طریق شر
الْعَجْزُ مَعَ لُزُومِ الْخَیْرِ خَیْرٌ مِنَ الْقُدْرَةِ مَعَ رُکُوبِ الشَّر162
الکافی (ط- الاسلامیه)، ج۲، ص۲۳۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۰۰
مصباح الشریعه، ص۱۵۹
دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۵۰
دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۵۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۸۰
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۶۰
الصحیفۀ السجادیۀ، ص۹۸، دعای۲۰
مصباح الشریعه، ص۱۳۷
الاصول الستۀ عشر، ص۹
الکافی، ج۲، ص۹۷
الکافی، ج۲، ص۵۲۵
نهج البلاغۀ، ص۱۴۴، خطبه۹۹
اقبال الاعمال، ج۱، ص۴۱۴
اقبال الاعمال، ج۱، ص۹۲
اقبال الاعمال، ج۲، ص۶۱۹
المحاسن، ج۱، ص۱۵۲
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج۲، ص۴۳۷
الکافی، ج۴، ص۲۸۸
القرآن الکریم، التغابن/۱۴
الفقه المنسوب الی الامام الرضا ع، ص۷۱
الصحیفه السجادیه، ص۶۰، دعای۱۰
الصحیفه السجادیه، ص۷۸، دعای۱۶
الصحیفه السجادیه، ص۸۲، دعای۱۶
الصحیفه السجادیه، ص۶۶، دعای۱۲
الصحیفه السجادیه، ص۶۰، دعای۱۰
الصحیفه السجادیه، ص۸۲، دعای۱۶
الصحیفه السجادیه، ص۲۳۸، دعای۴۸
الصحیفه السجادیه، ص۱۷۰، دعای۳۹
تحف العقول، ص۴۱۲
دعائم الاسلام، ج۱، ص۱۶۹
المحاسن، ج۱، ص۱۵۲
الصحیفه السجادیه، ص۱۹۴، دعای۴۵
الصحیفه السجادیه، ص۱۴۴، دعای۳۱
الصحیفه السجادیه، ص۱۴۴، دعای۳۱
الصحیفه السجادیه، ص۲۳۰، دعای۴۷
مصباح الشریعه، ص۱۵۸
مصباح الشریعه، ص۱۵۵
الکافی، ج۲، ص۲۳۰
تحف العقول، ص۴۵
تحف العقول، ص۸۷
تحف العقول، ص۲۷۱
مصباح الشریعه، ص۶
الکافی، ج۲، ص۱۰۷
الکافی، ج۲، ص۲۴۰
مصباح الشریعه، ص۱۵۸
تحف العقول، ص۳۲۴
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۴۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۶
المحاسن، ج۱، ۱۹۶
الکافی، ج۲، ص۲۳۰
تحف العقول، ص۲۷۱
الکافی، ج۲، ص۲۳۰
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۴۵
المحاسن، ج۱، ۱۹۶
دعائم الاسلام، ج۱، ص۱۶۹
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۲۰
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۵۸
مصباح الشریعه، ص۱۵۹
الکافی، ج۲، ۱۰۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۸۱۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۳۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۸۲۵
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۴۶
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۲
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۴۵
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۱
تحف العقول، ص۸۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۳۷
الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج۱، ص۲۹۸
تحف العقول، ص۴۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۶۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۱۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۷۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۲۹
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۰۷
الکافی، ج۲، ص۹۶
مشکاۀ الانوار فی غرر الاخبار، ص۳۱
الکافی، ج۲، ص۹۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۹۴
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۹۵
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۳۹
الکافی، ج۳، ص۴۸۱
الکافی، ج۳، ص۳۲۴
الکافی، ج۳، ص۳۲۶
من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۰۶
الخصال، ج۱، ۱۵۶
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۷۹
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۰۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۰۷
نهج البلاغه، ص۴۷۰، حکمت۱۱
مصباح الشریعه، ص۲۴
مشکاۀ الانوار فی غرر الخبار، ص۳۱
مصباح الشریعه، ص۲۵
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۲۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۷۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۱۰
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۲۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۱۷
الامالی (للطوسی)، ص۴۵۰
غرر الحکم و درر الکلم، ص۷۱۹
نثر اللآلی، الطبرسی، الفضل بن الحسن، ترجمه شیخی، ص۹۴
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۹۵
نهج البلاغه، ص۴۷۰، حکمت۱۴
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۳۵
غرر الحکم و درر الکلم، ص۷۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۱۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۵۳
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۷۷
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۷۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۱۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۹۵
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۸۰
غرر الحکم و درر الکلم، ص۵۰۸
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۸۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۲۸
مصباح الشریعه، ص۶۰
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۸۳
التوحید (للصدوق)، ص۱۳۰
عیون اخبار الرضا ع، ج۱، ص۱۱۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۵۰۱
نهج البلاغه، ص۴۷۰، حکمت۱۲
الامالی (للمفید)، ص۳۱۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۰۴
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۶۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۴
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۳
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۴
غرر الحکم و درر الکلم، ص۵۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۲۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۸۳
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۵۵
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۸۰
غرر الحکم و درر الکلم، ص۷۹۷
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۹۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۹
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۰۸
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۰۲
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۷۵
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۲۰
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۹۳
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۲۰
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۸۷
غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۰۸
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۳۳
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۱
غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۹۰
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۳
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۵۷
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۷۴
غرر الحکم و درر الکلم، ص۵۴
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۹۱
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۷
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۴۶
غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۰۹