نویسه‌گردانی یعنی تبدیل خودکار صورت یک کلمه از زبان مبدا به زبان مقصد، به طوری که تلفظ کلمه حفظ گردد. برای مثال هدف از نویسه گردانی تبدیل "salam" به "سلام" می‌باشد.
۱. مقدمه
در اینترنت، در پاسپورت، در مکاتبات بین المللی، در مسابقات ورزشی و فرم ها و . . . ناگزیر هستیم تا نام خود را با حروف انگلیسی بنویسیم.همچنین گاه برخی در ارسال SMS کلمات فارسی را با حروف انگلیسی می نویسند.همواره نمایش شکل نوشتاری و تلفظی نام های خاص جغرافیایی و اشخاص و اصطلاحات فرهنگی فارسی در متن های غیرفارسی و به ویژه اروپایی مشکل و نابسامان بوده است. تنها نگاهی به چند دایره المعارف مانند ایرانیکا، اسلام، بریتانیکا و یا برخی از کتاب های تاریخ، تاریخ ادبیات و مانند اینها نشان می دهد که چه شیوه های متفاوتی وجود دارد. اغلب آنها آمیزه ی نامشخصی از نویسه گردانی و آوانویسی و نماینده ی مخلوطی از گونه های کهن و امروزی فارسی و حتی عربی هستند. در زمینه ی کتابداری و اطلاع رسانی که نام ها، عنوان ها و کلیدواژه ها در مرتب سازی، جستجو و بازیابی اطلاعات نقش اساسی دارند، مسئله جدی تر می شود و هنگامی که صحبت از رایانه و خودکارسازی این فعالیت ها به میان آید، این ناهماهنگی ها کار را ناممکن می سازد.
نویسه گردانی (حرف نگاری یا حرف نویسی) شیوه ای است که در آن یک حرف از یک نظام نوشتاری را با حرفی از نظام نوشتاری دیگر نشان می دهیم و آن در واقع نمایش یا نوشتن لغات و حروف یک زبان با حروف یا الفبای زبان دیگر است.سازمان بین المللی استاندارد transliteration را چنین تعریف می کند:« فرایند ضبط نمادهای نوشتاری یک نظام الفبایی با استفاده از نمادهای نوشتاری متناظر در دستگاه الفبای زبان دیگر».
در نویسه گردانی صورت نوشتاری کلمات و جملات مورد نظر است به طوری که در صورت لزوم به آسانی بتوان از روی نویسه گردانی شده صورت نوشتاری اصلی را بازسازی کرد و بنابراین ارزش آن در همان «برگشت پذیر» بودن آن است. همچنین مواردی یافت میشود که امکان نوشتن واژه مورد نظر به صورت‌های گوناگون در آن وجود دارد و چه بسا در جمله‌ها و اصطلاحات حالت تلفظ با شیوه نوشتن فرق کند و یا حروفی مشابه به نظر بیایند؛ اما از نظر تلفظ و مخارج حروف متفاوت باشند.
۲. کارهای مرتبط
مصوّت های /a/ ،/e/ ،/o/ در خط فارسی بازنمود نوشتاری ندارند.دشواری کار در آن است که گاه تلفظ کلمه پس از برگردان سخت دگرگون می شود مثلاً eight در نویسه گردانی به الفبای فارسی می شود: ایگهت. در دگرنویسی اسامی و واژه های فارسی به لاتینی قاعده خاصی وجود ندارد. مشکلی که برای زبان فارسی و عربی وجود دارد نویسه گردانی زیر و زبَر و ضوابط است. اشتباه های تلفظی که از این بابت در خواندن پیش می آید بسیار است.برای پرهیز از تشتت و چند گونگی،دگر نویسیِ اسامی و واژه های بیگانه باید بر پایه اصول صحیح و مدوّن انجام گیرد. در تدوینِ قواعد باید از دستاوردهای نظری و عملیِ زبان شناسی بهره گرفت. برای رفع تشتت و اجتناب از آن راهی نیست جز وضع و اتخاذ قراردادهای ثابت.
در تعیین قواعد ضبطِ اعلام اصول کلیِ زیر مورد نظر است:
نام افراد با توجه به ملیتِ آنان تلفظ می شود؛
هر آوایی به آوای نظیر یا به نزدیک ترین آوا در فارسی برگردانده می شود.برگردانِ آوا با حرفی که در الفبای فارسی برای آن وجود دارد نوشته می شود.
در دگرنویسیِ اعلام از قواعد نظامِ آوائیِ زبان فارسی پیروی می شود (هم از نظر واژگان هم از نظر واج آرایی و هم از نظر عناصر زبر زنجیری)؛
صورتِ نوشتاریِ اعلامی که پذیرفته شده و جا افتاده باشد حفظ می شود؛
پیشنهاد می شود که با استفاده از دستاوردهای نظری و عملیِ زبان شناسی در مورد همه اَعلامِ زبان های بیگانه قواعد دگرنویسی به فارسی تنظیم و تدوین گردد.
در لینک زیر جداول مصوت ها و صامت ها برای نویسه گردانی از انگلیسی به فارسی و همچنین سامانه های نویسه گردان موجود معرفی شده اند:
۳. آزمایش‌ها
۴. کارهای آینده
۵. مراجع
Nasser Sharify. Cataloging of Persian Works: Including Rules for Transliteration, Entry and
Description. Chicago, ALA, 1959.Aman, Mohammed. ``Use of Arabic in Computerized Information Interchange' ', Journal of the
American Society for Information Science, 33 (4) July 1984.Karimi, Sarvnaz, Falk Scholer, and Andrew Turpin. "Machine transliteration survey." ACM Computing Surveys (CSUR) 43.3 (2011): 17.
ماندانا صدیق بهزادی ٬ شیوه نامه ضبط اعلام انگلیسی در فارسی ٬ تهران ٬ مرکز نشر دانشگاهی ٬ کتاب خانه
.١٣٧٥ ملی جمهوری اسلامی ایران.پرناز عظیما ٬ دگرنویسی کلمات و اسامی از فارسی به انگلیسی و از انگلیسی به فارسی ٬ پایان نامه کارشناسی
.١٣٥٢ ارشد ٬ دانشگاه تهران ٬ دانشکده علوم تربیت.میرعمادی، سیدعلی؛(1379)، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبانشناسی نظری و کاربردی(جلد اوّل)، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اوّل.
فرحزاد، فرزانه. و تجویدی، غلامرضا ( 1385). فرهنگ توصیفی اصطلاحات مطالعات ترجمه. تهران: انتشارات یلداقلم.